14 grudnia to obchodzony corocznie na Ukrainie – Dzień Pamięci o Uczestnikach likwidacji skutków awarii w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej (День вшанування учасників ліквідації наслідків аварії на Чорнобильській АЕС), czyli tzw. Dzień Likwidatora. Data święta nie została wybrana przypadkowo.
„В Саркофаг не запрятать смелость,
В Саркофаг не запрятать гордость,
Тех, кто честно работал в дело,
Не за рубль, не за чин, не за орден.
И улыбки ребят хороших,
В саркофаге не захоронишь,
Тех, кто шёл за просто так,
Тех не спрятать в Саркофаг…”
Сергей Урывин
„W Sarkofagu nie skrywać odwagi,
W Sarkofagu nie skrywać dumy,
Tych, co uczciwie wykonali zadanie,
Nie dla rubla, nie dla rangi czy orderu.
I uśmiechów dobrych kumpli,
W sarkofagu nie ukryjesz,
Tych, co szli zwyczajnie tak,
Tych nie skryjesz w Sarkofagu…”
Siergiej Urywin
To dzięki poświęceniu i odwadze setek tysięcy likwidatorów udało się ograniczyć skutki czarnobylskiej katastrofy. Po 206 dniach, w rekordowym czasie, w dniu 30 listopada 1986 roku zakończono budowę konstrukcji ochronnej nad zniszczonym czwartym blokiem, czyli tzw. sarkofagu (oficjalna rosyjska nazwa: „№ 4 укрытие”, czyli „Schronienie nr 4”). Jednak dopiero dwa tygodnie później, 14 grudnia 1986 roku, w głównej gazecie KPZR „Prawda” i innych centralnych wydawnictwach ZSRR opublikowano Obwieszczenie Komitetu Centralnego KPZR i Rady Ministrów informujące, że komisja państwowa przyjęła kompleks ochronnej struktury czwartego bloku energetycznego czarnobylskiej elektrowni.
Już w 1986 roku uczestnicy likwidacji skutków awarii spotykali się, aby świętować swoje pierwsze zwycięstwo. Na Ukrainie związek zrzeszający likwidatorów stał się jedną z pierwszych dużych organizacji społecznych. Ustawa „O statusie i ochronie socjalnej obywateli dotkniętych katastrofą w Czarnobylu” została przyjęta przez Radę Najwyższą Ukraińskiej SRR na początku 1991 roku i od tego czasu była wielokrotnie uzupełniana i nowelizowana.
W 1994 roku organizacje społeczne ofiar Czarnobyla na Ukrainie wystosowały list do władz państwowych, w którym zaproponowano wpisanie do kalendarza Dnia Uczestników likwidacji katastrofy w Czarnobylu. Wtedy jeszcze oficjalna decyzja nie zapadła, ale likwidatorzy zaczęli samodzielnie obchodzić tę datę. Później zezwolono na uroczystości, przydzielano warty honorowe, przy czarnobylskich pomnikach składano wieńce od przywódców państwa, zagranicznych ambasad i organizacji publicznych, ale nadal nie było uznania tego dnia na szczeblu państwowym.
Dopiero kiedy obchodzono dwudziestą rocznicę budowy sarkofagu, data ta została uznana przez prezydenta Ukrainy Wiktora Juszczenkę dekretem nr 945/2006, z dnia 10 listopada 2006 roku. Przyznanie statusu państwowego Dnia Likwidatora po raz kolejny przypomniało społeczeństwu o problemach likwidatorów Czarnobyla, z których najważniejszym jest niewystarczająca do normalnego życia wysokość emerytury. Bezpośrednio z tym wiąże się inny problem – problem statusu likwidatorów awarii w Czarnobylu. Jedynie pierwszym 5 tys. osób spośród likwidujących skutki awarii oficjalnie przyznano ten status. Pozostali zostali uznani poszkodowanymi w czarnobylskiej katastrofie. Do dzisiaj upominają się o swoje prawa.
Dzisiaj nisko chylimy głowy przed wszystkimi, którzy weszli w jądrowy ogień, aby zatrzymać łańcuchową reakcję śmierci. Jesteśmy głęboko wdzięczni wszystkim uczestnikom likwidacji skutków największej katastrofy spowodowanej przez człowieka, którzy wykazali się heroizmem, poświęceniem i odwagą w tych ekstremalnych okolicznościach.
Niech horror czarnobylskiej katastrofy pozostanie w przeszłości i nigdy się nie powtórzy, a pamięć o tych wydarzeniach nauczy nas cenić pokój, odpoczynek i dobrobyt.
Wieczna pamięć wszystkim likwidatorom skutków awarii w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej!
Wieczna pamięć wszystkim czarnobylcom, tym co żyją i tym co odeszli, za ich odwagę i bohaterstwo!
Нині ми низько схиляємо голови перед усіма, хто пішов тоді у ядерний вогонь, щоб зупинити ланцюгову реакцію смерті. Глибоко вдячні всім учасникам ліквідації наслідків найбільшої техногенної катастрофи, які виявили героїзм, самовідданість та мужність в тих екстремальних обставинах.
Хай залишиться в минулому й ніколи не повториться жах Чорнобильської катастрофи, а пам’ять про ті події навчить нас цінувати мир, спокій і процвітання.
Вічна пам’ять всім ліквідаторам наслідків аварії на Чорнобильській АЕС!
Вічна пам’ять всім чернобилцам померлим і живуть за їх відвагу і подвиг!
Сейчас мы низко склоняем головы перед всеми, кто пошел тогда в ядерный огонь, чтобы остановить цепную реакцию смерти. Глубоко благодарны всем участникам ликвидации последствий крупнейшей техногенной катастрофы, которые проявили героизм, самоотверженность и мужество в тех экстремальных обстоятельствах.
Пусть останется в прошлом и никогда не повторится ужас Чернобыльской катастрофы, а память о тех событиях научит нас ценить мир, покой и процветание.
Вечная память всем ликвидаторам последствий аварии на Чернобыльской АЭС!
Вечная память всем чернобылцам, умершим и живущим, за их отвагу и подвиг!
Zespół redakcyjny CZARNOBYLive