Raciborska Fabryka Kotłów Rafako jest dzisiaj jednym z największych w Europie producentów kotłów oraz urządzeń ochrony środowiska dla energetyki. Specjalizuje się w realizacji bloków energetycznych opalanych paliwami kopalnymi. W połowie lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku Rafako zaangażowało się także w energetykę jądrową.
Na podstawie Uchwały nr 222/74 o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1976 Raciborska Fabryka Kotłów została wyznaczona do produkcji urządzeń dla EJ. Zdecydowano wtedy, że firma rozpocznie konstrukcję stabilizatorów ciśnienia i wytwornic pary dla bloków jądrowych projektowanych i produkowanych w ZSRR. Elementy wykonywane były w oparciu o radziecką dokumentację, adaptowaną przez polskich inżynierów. Wszystkie procesy technologiczne i kontrolne zostały opracowane przez specjalistów z Rafako.
W Raciborzu powstała wówczas dedykowana do produkcji elementów dla energetyki jądrowej hala, wyposażona w najnowocześniejsze maszyny i urządzenia, która spełniała rygorystyczne normy, zwana także dziś przez pracowników „jądrówką”. To tam właśnie miały powstawać stabilizatory ciśnienia przeznaczone do elektrowni jądrowych z reaktorami WWER (reaktor energetyczny wodno-wodny) o mocy 440 MW oraz wytwornice pary dla budowanej w Żarnowcu elektrowni jądrowej.
Planowano rozpoczęcie przez firmę produkcji innych elementów wielkogabarytowych, włącznie ze zbiornikami ciśnieniowymi reaktorów WWER-1000. W latach 1988-1990 Rafako wyprodukowało kilka stabilizatorów ciśnienia dla obiegu pierwotnego.
Do dzisiaj, przed wejściem na tereny zakładu możemy zobaczyć potężny, wysoki na 12 metrów i mający średnicę prawie 2,5 metra, oryginalny stabilizator ciśnienia wyprodukowany w 1990 roku. Obecnie to już tylko eksponat. Prawdopodobnie miał być przeznaczony do montażu w Elektrowni Jądrowej Greifswald/Nord w byłej NRD lub Elektrowni Jądrowej Żarnowiec. Dostawa nigdy nie doszła do skutku z powodu „upadku muru berlińskiego” i zmiany polityki energetycznej w Niemczech oraz odstąpienia przez polskie władze po 1989 od kontynuowania budowy EJ Żarnowiec.
Jak sama nazwa wskazuje miał służyć do stabilizacji ciśnienia. Mniej więcej w połowie był wypełniony wodą (25 metrów sześciennych), a drugą część zajmowała para wodna (19 metrów sześciennych). Jeśli ciśnienie wody w obiegu pierwotnym spada, woda w stabilizatorze jest podgrzewana, powstaje więc w nim więcej pary, która zwiększa ciśnienie w obiegu wody. Na odwrót, w przypadku gdy ciśnienie w tym obiegu jest zbyt duże, otwiera się w stabilizatorze ciśnienia zawór, którym wypuszcza się nadmiar pary. Ta przechodzi do zbiornika zrzutowego tzw. barbatiora, zamieniając się po drodze w wodę. Cały proces stabilizacji ciśnienia regulowała automatyka.
Gość kolejnego spotkania z cyklu CZARNOBYLive był w latach 80. asystentem dyrektora Fabryki Kotłów Rafako w Raciborzu, następnie jedynym polskim naukowcem, który pracował w zespole specjalistów Naukowo-Produkcyjnego Przedsiębiorstwa Specatom, zajmującego się likwidacją skutków katastrofy w Czarnobylu. Zapraszamy na spotkanie z panem Andrzejem Gołąbkiem już w najbliższą niedzielę, 19 grudnia, o godz. 19:00.
Autor opracowania: Jacek Domaradzki
