Zaledwie 250 metrów na zachód od czarnobylskiej cerkwi św. Eliasza, w pobliżu ulicy Armii Czerwonej (ros. Красноармейская) znajdował się stary cmentarz żydowski w Czarnobylu. W tamtych, przedrewolucyjnych czasach ulica nazywała się Wielka Ilińska (ros. Большая Ильинская).
Pięć grobów cadyków z Czarnobyla, w tym rabina Menachema, zostało zburzonych podczas budowy szkoły w latach 70. XX wieku. Rabin Menachem Nochum Twerski z Czarnobyla (1730- 1797) to założyciel dynastii chasydów czarnobylskich. On i jego potomkowie zostali pochowani właśnie na starym cmentarzu żydowskim w Czarnobylu.
Opuszczony i zniszczony budynek szkoły nr 3 przetrwał do dzisiaj.
Na początku lat dziewięćdziesiątych odnaleziono wszystkie 5 grobów cadyków z Czarnobyla, a przy jednej ze ścian dawnej szkoły nr 3, dzięki staraniom chasyda Leopolda Surkisa z New Square w Stanach Zjednoczonych został wybudowany ohel.
Ohel (hebr. אהל) – w dosłownym tłumaczeniu z hebrajskiego „namiot”, to zwykle niewielki budynek murowany lub drewniany, najczęściej kształtu prostopadłościanu, zwykle z drzwiami, a czasem również okienkami, o dachu półkolistym lub dwuspadowym. Pierwotnie ohele ograniczały się do wspartego na czterech filarach daszku ustawionego nad nagrobkiem. Ohele wznosi się nad grobami wybitnych rabinów lub cadyków oraz ich męskich potomków. Spełniają funkcję zabezpieczenia grobu i zapewnienia osobom modlącym się w jego wnętrzu ochronę przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi. Groby znajdujące się wewnątrz ohelu otaczano kratami lub niskim murem. Bezpośrednie miejsce pochówku oznaczane jest macewą lub naścienną tablicą epitafijną. Miejsca pochówku, nad którymi wzniesiono ohele, bywają celem pielgrzymek chasydów, zwłaszcza w rocznicę śmierci zmarłego zwaną w języku hebrajskim jorcajt (hebr. יום הפטירה ). W tradycji żydowskiej jorcajt jest dniem radosnym, chasydzi modlą się, zapalają świece i składają karteczki (hebr. kwitełech) z prośbami o wstawiennictwo u Boga, a przede wszystkim w sprawach rodzinnych.
Dziś żydowski Czarnobyl żyje tylko we wspomnieniach jego dawnych mieszkańców, a w zasadzie ich potomków. Gdzie dziś szukać czarnobylskich Żydów? W Nowym Jorku, Londynie, czy w izraelskim mieście Safed?
O historii Czarnobyla, codziennym życiu żydowskiego miasteczka porozmawiamy w najbliższym spotkaniu z serii CZARNOBYLive. Waszym i naszym gościem będzie historyk i ukrainoznawca z Uniwersytetu Jagiellońskiego – dr Paweł Sekuła. Zapraszamy w niedzielę 20 lutego o godzinie 19:00.
Opracowanie: Jacek Domaradzki
