Толстый Лес (ukr. Товсий Лic, ros. Толстый Лес), czyli Gęsty Las to opuszczona wioska, która znajduje się w dziesięciokilometrowej strefie wykluczenia, 32 kilometry od Czarnobyla i około 19 kilometrów od Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej. Przed awarią w 1986 roku była jedną z największych wsi regionu czarnobylskiego w obwodzie kijowskim.
Pierwsza pisemna wzmianka o wsi pochodzi z 1427 roku. Wieś została wspomniana w liście wielkiego księcia litewskiego Witolda, jako dar dla klasztoru św. Mikołaja – „Łukasz Sapieha, dworzanin królewski, i jego żona Zofia, założyli klasztor dominikanów w Czarnobylu, otrzymali prawa feudalne do terenu Czarnobyla wraz z wioską Tołsty Las w 1595 r.”
W 1566 roku król Polski Zygmunt II August darował czarnobylski zamek rotmistrzowi Filonowi Semenowiczowi Kmicie. Z pierwszego małżeństwa z Zofią Chodkiewicz miał córkę Zofię. To ona, dziedziczka czarnobylskich włości, wyszła za mąż za hr. Łukasza Sapiehę. W ten sposób zamek jako wiano przeszedł do rodu Sapiehów na przeszło sto lat.
W wiosce Tołsty Las była cerkiew pw. Zmartwychwstania Pańskiego. Nie ma żadnych źródeł historycznych kiedy powstała, ale na niektórych ikonach znajdujących się w kolejnej świątyni odkryto datę 1731 r. Drugą cerkiew zbudowano w 1760 r., dzięki datkom parafian. Był to przykład drewnianej architektury barokowej, z dominującą kopułą doświetloną oknami. W 1897 r. dobudowano dzwonnicę. W 1913 roku do tutejszej parafii należały następujące wsie: Buda (Буда), Burakówka (Бурякiвка), Nowa Kraśnica (Нова Красниця), Rzeczyca (Річиця), Rudki (
Po awarii w Czarnobylu świątynia została zamknięta. Z chwilą proklamacji niepodległości Ukrainy (1991 r.) była to jedyna na terenach wschodniego Polesia zachowana cerkiew z XVIII wieku. Najstarsza, która ocalała mimo akcji niszczenia świątyń w czasach radzieckich. Niestety 26 kwietnia 1996 r. cerkiew spłonęła.
Według danych z 1886 r. w wiosce mieszkało 912 prawosławnych, 5 katolików i 62 żydów. Podczas II wojny światowej wieś była centrum ruchu partyzanckiego.
Na początku lat 70-tych XX wieku liczba mieszkańców wynosiła około 800 osób. We wsi była szkoła, punkt felczersko-akuszerski, dom kultury oraz stacja Kraśnica na przebiegającej przez wieś linii kolejowej Czernihów-Owrucz.
W maju 1986 roku, z powodu skażenia radioaktywnego, wszyscy mieszkańcy zostali przesiedleni do wsi Gawronszczyna (Гавронщина) i
Podczas pożarów w 1996 roku ocalała zabudowa wsi została poważnie uszkodzona, a całkowicie spaliła się pochodząca z XVIII wieku cerkiew.
Mimo tych strat na terenie wysiedlonej wsi zachowało się kilkanaście budynków: szkoła, domy mieszkalne, stołówka, dom kultury, zabudowania kołchozu oraz skład zboża. Wioska była także popularna w środowisku stalkerów. Ciągle czekamy na wiarygodne informacje dotyczące zniszczeń wywołanych przez obecne pożary.
Autor tekstu: Jacek Domaradzki
Literatura:
- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I, Warszawa, 1880–1902
- „Куда переехали жители эвакуированных населенных пунктов” [https://
chernobylpeople.ucoz.ua/publ/ chernobylskij_rajon/ naselennye_punkty/kuda_ pereekhali_zhiteli_ ehvakuirovannykh_naselennykh_ punktov/18-1-0-112]
