Pierwsze plany stworzenia w Polsce energetyki jądrowej zaczęto kreślić już w roku 1956. Najpierw planowano budowę eksperymentalnej elektrowni o mocy 200-300 MWe nad Narwią i Bugiem.
W drugim etapie (okres 1964-66) przewidywano budowę elektrowni zawodowej o mocy 2000 MWe w dwóch rejonach: Szczecin-Kołobrzeg i Hel-Ustka. Ponieważ w 1966 r. podjęto decyzję o budowie w pierwszym rejonie elektrowni węglowej (Elektrownia Dolna Odra), dalsze prace lokalizacyjne w latach 1966-67 kontynuowano tylko w rejonie Hel-Ustka. W konsekwencji dokonano wstępnego wyboru dokładnej lokalizacji elektrowni nad Jeziorem Żarnowieckim.
W wyniku przeprowadzonej analizy porównawczej ze zbioru tego wybrano cztery najkorzystniejsze lokalizacje: Lubiatowo, Żarnowiec, Przegalina, Biała Góra, podejmując w 1972 roku decyzję o ustaleniu lokalizacji pierwszej w Polsce elektrowni jądrowej nad Jeziorem Żarnowieckim. Uruchomienie pierwszego bloku jądrowego przewidywano około 1983 r.
W trzecim etapie studiów (1969-83) włączono do rozważań rejon dolnej Wisły (przewidziany poprzednio dla cieplnej elektrowni konwencjonalnej). W ten sposób powstało 12 lokalizacji.
Czwarty etap studiów lokalizacyjnych prowadzono w latach 1973-1984. Druga elektrownia miała już opierać się na czterech blokach z reaktorami WWER-1000. Przeanalizowano dziewięć potencjalnych lokalizacji. Ostatecznie podjęto decyzję o lokalizacji drugiej elektrowni jądrowej w rejonie dolnej Warty (Klempicz).
Łączna moc zainstalowana elektrowni jądrowych do roku 2000 miała wynieść 7860 MWe (10 bloków) lub 9860 MWe (12 bloków).
W 1981 r. w Polsce istniał już przemysł jądrowy: fabryki produkowały wymienniki ciepła dla reaktorów WWER-440, a przedsiębiorstwa budowlane uczestniczyły w budowie elektrowni jądrowych w ZSRR, na Węgrzech, w NRD i w Czechosłowacji. Szacowano, że udział polskiego przemysłu w budowie pierwszej EJ pod względem kosztów wyniesie co najmniej 50 proc.
Rok później, 18 stycznia 1982 r. Rada Ministrów PRL podjęła Uchwałę nr 10/82 w sprawie realizacji budowy pierwszego etapu EJ Żarnowiec obejmującego 2 bloki energetyczne o mocy 465 MW każdy. Uruchomienie pierwszego bloku miało nastąpić w 1989 r., a drugiego w 1990 r.
Po awarii w elektrowni w Czarnobylu, w wyniku której gwałtownie wzrosła fala protestów przeciwko budowie EJ Żarnowiec, głównie organizacji ekologicznych, pacyfistycznych i części miejscowej ludności, którą przeciwnicy budowy straszyli drugim Czarnobylem, trzęsieniem ziemi, zalaniem elektrowni, skażeniem jeziora i promieniowaniem. Działacze tych organizacji blokowali (w listopadzie 1989 r.) transport dwóch pierwszych zbiorników i jednego bloku górnego reaktorów z portu w Gdyni, dokąd zostały one przywiezione z Czechosłowacji (kombinowanym transportem kołowym, rzecznym – Dunajem, i morskim – z portu w Konstancy).
Po dziewięciu latach prac, 17 grudnia 1990 r. Uchwałą Rady Ministrów nr 204/90 postawiono inwestycję Elektrownia Jądrowa „Żarnowiec” w budowie w stan likwidacji. W chwili likwidacji na budowie elektrowni zatrudnionych było ok. 2600 pracowników, zaawansowanie budowy elektrowni (wg różnych ocen) szacowano na 37-40 proc, a obiektów zaplecza 85 proc. Zbudowano ogółem 630 obiektów. W budowę zaangażowanych było ok. 70 przedsiębiorstw krajowych i dziewięć zagranicznych.
Już w najbliższej odsłonie CZARNOBYLive postawimy pytanie, czy decyzja o likwidacji budowy EJ Żarnowiec była fundamentalnym błędem? Czy może właśnie ten projekt był kluczowy z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego Polski?
Naszym gościem będzie Władysław Kiełbasa – specjalista w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i uczestnik budowy EJ Żarnowiec. Zapraszamy w niedzielę, 17 stycznia o godz. 19:00.
Opracowanie: Jacek Domaradzki
