Licznik Geigera

„A przecież wciąż przyciąga strefa ogrodzona, i ogrodzona – nie bez celu – chcemy wierzyć”

Fot. Kadr z filmu „Stalker” Andrieja Tarkowskiego / materiały prasowe

Tytułowy cytat jest fragmentem tekstu piosenki „Stalker” autorstwa Jacka Kaczmarskiego, napisanej w 1988 roku i wydanej na albumie „Arka Noego”. Kaczmarski zainspirował się filmem Andrieja Tarkowskiego pod tym samym tytułem, zrealizowanym w 1979 roku w Związku Radzieckim.

Film przedstawia tajemniczą, zamkniętą i pilnowaną przez wojsko zonę, w głębi której ma znajdować się komnata spełniająca najgłębsze życzenia. Choć wstęp do zony jest zabroniony, nie brakuje śmiałków pragnących odnaleźć ową komnatę przy pomocy stalkerów – nielegalnych przewodników. „Stalker” Tarkowskiego jest ekranizacją, a właściwie dalekim nawiązaniem do powieści science fiction „Piknik na skraju drogi” braci Strugackich.

Siedem lat po nakręceniu filmu miała miejsce katastrofa w Czarnobylu, której skutkiem było powstanie 4 maja 1986 roku zamkniętej strefy wokół elektrowni jądrowej. Początkowo podzielono ją na trzy obszary poddane odrębnej kontroli. Najmniejszy, to bezpośrednio teren przemysłowy wokół Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej określony także jako strefa specjalna (Особая зона). Pozostałe dwa to: strefa dziesięciokilometrowa (10-километровая зона) oraz strefa trzydziestokilometrowa (30-километровая зона). Tak powstała Strefa Wykluczenia wokół Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej (Зона отчуждения Чернобыльской АЭС), nazywana również Czarnobylską Strefą Wykluczenia (Чернобыльская зона отчуждения). Już latem 1986 roku ogrodzono płotem z drutu kolczastego ewakuowane i wysiedlone miasto Prypeć.

Ogrodzenie Czarnobylskiej Strefy Wykluczenia w okolicy Dytjatek. Fot. Jacek Domaradzki
Milicjanci przy wjeździe do miasta Prypeć. Fot. Aleksiej Moskalenko
Pozostałości ogrodzenia z drutu kolczastego otaczającego Prypeć przed kawiarnią „Prypeć” (Кафе „Припять“). Fot. Jacek Domaradzki
Pozostałości ogrodzenia z drutu kolczastego strefy dziesięciokilometrowej (10-километровая зона). Fot. Jacek Domaradzki
Lokalizacja pozostałości ogrodzenia na fragmencie Mapy Sztabowej ZSRR (Генеральный Штаб Советской Армии), arkusz M-35-36 „Мартыновичи” (skala 1:100 000, wydanie z 1986 roku)
Lokalizacja pozostałości ogrodzenia na fragmencie Mapy Sztabowej ZSRR (Генеральный Штаб Советской Армии), arkusz M-36-25 „Чернобыль” (skala 1:100 000, wydanie z 1993 roku)

Patrząc na płoty z drutu kolczastego nadal otaczające czarnobylską strefę ciągle aktualnie brzmią słowa napisane w 1988 roku przez Jacka Kaczmarskiego:

„Dlatego – mimo druty, wieże i strażnice
Tam chcemy dotrzeć, gdzie nam dotrzeć zabroniono.
Bezużyteczne, śmieszne posiąść tajemnice
Byleby jeszcze raz gorączką tęsknot płonąć
Nim podmuch jakiś strzepnie chwiejne potylice.”

Pozostałości ogrodzenia z drutu kolczastego strefy trzydziestokilometrowej (30-километровая зона). Fot. Jacek Domaradzki

26 lipca 1986 zakończono budowę ogrodzenia z drutu kolczastego o długości 195.9 km wokół całej strefy trzydziestokilometrowej (30-километровая зона) obejmującej wówczas zarówno część ukraińską jak i białoruską. Na południowej granicy Czarnobylskiej Strefy Wykluczenia, pomiędzy wioskami Dytjatki (Дитятки) i Stracholesie (Страхолесье) zachowały się spore fragmenty tego ogrodzenia.


Autor artykułu: Jacek Domaradzki